Erfgoedputdeksels

De binnenstad van Eindhoven heeft op het gebied van architectuurerfgoed heel wat te bieden. Als je maar weet waar je moet kijken. De erfgoedputdeksels in de Eindhovense binnenstad, ontworpen door Atelier van Asseldonk, helpen daarbij.

Atelier van Asseldonk werkte voor dit project nauw samen met de Stichting Wederopbouw Eindhoven. Met de deskundigen van deze stichting trok ontwerper Aart van Asseldonk door de binnenstad, en fotografeerde bijzondere details: op het station, bij de Demer, op het Stratumseind en meer. Atelier van Asseldonk ontwierp op basis van bijzondere architectonische details uit de wederopbouwperiode in Eindhoven een reliëf. Dit reliëf is de basis voor de driehonderd putdeksels in de binnenstad. Het volledige reliëf komt in cortenstaal op nieuwbouw in de Stationsstraat, in de buurt van het Centraal Station van Eindhoven.

Atelier van Asseldonk combineert het oude, traditionele ambacht met moderne technieken en inzichten. Het atelier werkt voor particulieren, in de publieke ruimte en voor organisaties, en ontwerpt zowel in opdracht als autonoom werk. De ontwerpers richten zich op kunstopdrachten, architectuur, interieurconcepten en productontwerp. Ze combineren functioneel design met conceptueel denken.

Atelier van Asseldonk richtte bijvoorbeeld het kantoorgedeelte van BRUNS DeStijlfactory in, en ontwierp unieke objecten voor onder meer CHV Noordkade Veghel en restaurant Waag in Leiden. Verder staat Atelier van Asseldonk bekend om de industrieel ogende, achthoekige lampen, zoals ‘Trouble Light’, onder andere te zien op Strijp-T in Eindhoven.

Kijk voor meer informatie op ateliervanasseldonk.com.

Stichting Wederopbouw Eindhoven – voluit: Stichting Bescherming Wederopbouwerfgoed Eindhoven – bestaat uit een groep architecten, stedenbouwkundigen en andere professionals. De stichting adviseert de gemeente, eigenaars en ontwikkelaars over behoud van het wederopbouwerfgoed, bijvoorbeeld bij verbouwing van panden of herinrichting van wijken. Daarnaast vergroten ze de bekendheid van dit erfgoed, bijvoorbeeld door rondleidingen te geven. Zo houden ze het erfgoed van de wederopbouwperiode in Eindhoven levend.

Kijk voor meer informatie op sbweindhoven.nl.

In 2020 kwam Cultuur Eindhoven met een open call. De stichting riep daarmee ontwerpers, architecten en andere makers in de creatieve industrie op om te werken aan actuele uitdagingen in het Eindhovens erfgoed. Aart van Asseldonk reageerde op de oproep, vanuit zijn interesse voor erfgoed en architectuur. Het open-calltraject bestond uit een aantal speeddates, met verschillende erfgoedorganisaties in Eindhoven. De speeddate met Stichting Wederopbouw Eindhoven was een wederzijdse match: de stichting zocht creatieve manieren om het verhaal van de wederopbouw in Eindhoven voor bewoners zichtbaar te maken en Aart zag daar interessante aanknopingspunten in. Dus: aan de slag!

Het idee

Bij de open call van Cultuur Eindhoven hoorde geen gerichte opdracht. Studio van Asseldonk en Stichting Wederopbouw Eindhoven hadden dus de vrijheid om zelf met een plan te komen. Hun onderzoek startte met een rondleiding door de binnenstad van Eindhoven. Want waar zit dat wederopbouwerfgoed dan precies? Hoe ziet het eruit, en wat maakt het bijzonder?

Zo brachten ze samen bijzondere details in kaart, zoals de vormgeving van het station en de gevels op de Demer. Ook definieerden ze wat deze periode nu zo uniek maakte: na de oorlog was er weinig geld en materiaal, en tóch ontstond daaruit een interessante stijl. Ook bleek de verbinding met toen en nu groter dan gedacht. In de wederopbouwperiode moesten architecten creatief zijn met weinig geld en middelen. Vandaag de dag is het andersom: geld en materiaal is er genoeg – de creativiteit zit ‘m nu juist in minder materialen verbruiken en duurzamer en betaalbaar bouwen.

Het zandstenen kunstwerk ‘Ik kom, Ik ga’ op de gevel van het centraal station van Eindhoven bracht Aart van Asseldonk op een idee: wat als we alle details uit de wederopbouwperiode verwerken in één reliëf?

Het plan

Stichting Wederopbouw Eindhoven wil de architectuur uit de wederopbouwperiode zichtbaar maken in het straatbeeld. Maar hoe pak je dat aan? De herinrichting van de Eindhovense binnenstad bood daar aanknopingspunten voor. Namelijk: om iets te ontwikkelen dat niet tijdelijk is of los van de stad staat – zoals informatieborden – maar iets te maken dat opgaat in de straten van het centrum.

Aart maakte van het reliëf een grafisch beeld dat gemeente Eindhoven ook als designtool kon gebruiken voor de binnenstad. Bijvoorbeeld voor het ontwerp van straatmeubilair. Met de digitale variant van het reliëf sloten de ontwerper en Stichting Wederopbouw Eindhoven de opdracht voor Cultuur Eindhoven af. Op eigen initiatief gingen ze door om hun project ook écht in het straatbeeld zichtbaar te krijgen.

Aart stapte naar het ontwerpteam binnenstad van gemeente Eindhoven, en presenteerde het reliëf daar verschillende keren. Het ontwerpteam was enthousiast, en vroeg de ontwerper om vanuit het reliëf nieuwe putdeksels voor de binnenstad te ontwikkelen.

De uitvoering

In de putdeksel staan – op abstract niveau – details uit de architectuur van Eindhoven. De basis is een rand met vijf velden met details van architectonische iconen uit Eindhoven. De vijf vlakken symboliseren de vijf dorpen waaruit Eindhoven ontstond. Kijk je goed naar de rand, dan zie je de gelijkenis met het bovenaanzicht van het Evoluon. Op het putdeksel staan details van het Klokgebouw, het Centraal Station, het Parktheater, het Philips Stadion en het Bijenkorf-gebouw. Daarnaast zijn er details van de wederopbouwarchitectuur op de Demer. Ook de Eindhovense ‘vibe’ siert het ontwerp. In het midden loopt de Eindhovense stadsgrens. Het is de grens die Jacob van Deventer in de 16e eeuw tekende op de allereerste gedrukte kaart van de stad. Tot slot prijkt de naam van de stad op het deksel.

Voor de ontwikkeling van de putdeksel werkte Aart van Asseldonk nauw samen met producent Nering Bögel. Het putdeksel mocht van het ontwerpteam binnenstad van gemeente Eindhoven niet duurder worden dan de huidige variant. Nering Bögel dacht mee over het ontwerp: klopt het met veiligheidseisen en duurzaamheid? En is het ontwerp geschikt voor gietijzer?

Alle erfgoedputdeksels in het centrum van Eindhoven zijn hetzelfde. Behalve de deksels op de Demer. Daarvoor ontwikkelde Atelier van Asseldonk een andere putdeksel. Deze putdeksel is deels gegoten, en deels opgevuld met bewerkt staal. Het maken van een gietmal is te kostbaar voor een klein aantal exemplaren. De unieke putdeksels op de Demer zijn de kers op de taart van het project.